Afirmou Robert Graves: “English poetic education should, really, begin not with the Canterbury Tales, not with the Odyssey, not even with Genesis, but with the Son of Amergin”. Así que o autor d’ A deusa branca, ese tesouro do saber poético, consideraba que o texto xerminal, o berce da imaxinación, o comezo da gran viaxe, debería ser a Canción de Amergin. Ou mellor aínda, como din hoxe en Irlanda por boca do sabio e poeta Paddy Bushe, o ‘Forógra Aimhirghin’ ou ‘Amergin’s Manifesto’. O Manifesto de Amergin.
As voces máis sobranceiras no rexurdir da literatura irlandesa téñense referido a ese carácter fundacional da semente que leva o nome de Amergin e resulta abraiante ver como se enxerta e anova na poesía contemporánea. Este xuño, entre os días 20 e 23, en Waterville, na baía de Ballinskelligs, no condado de Kerry, celebrouse o Solstice Poetry Gathering. E o sol e a lúa, hai que dicilo, eran Amergin. En xentes de diferentes xeracións, el era o compañeiro que abría paso, como antano. No Leabhar Gabhála contásenos que poeta declamou este poema cando pousou o pé dereito no chan, despois de salvar a tormenta que os druídas adversarios desataran. A toma de posición física ten o xeito dun poema! E non un poema de quen vén dominar. Como di Paddy Bushe, “expresa unha ecolóxica identificación co mar, a terra, a flora, a fauna e, de feito, o cosmos”.
Quen era Amergin? É un deses personaxes na fronteira do lendario e a hipótese histórica. O seu áurea pode albiscarse nesa linde que na arqueoloxía chaman a Liña do Inaccesíbel. Mais é a poesía, a herdanza que se lle atribúe, o que fai real. Pertence, sen dúbida, á “realidade intelixente”, e iso faino máis real, da realidade dun transtempo, do antes, o agora e o despois. O poema máis sobranceiro, o Canto ou Manifesto, ten o alento dunha vangarda incesante. É un corpo aberto onde bule todo, o miúdo e o cósmico. O poema que dá a luz e escurece a un tempo. Se a poesía é, na etimoloxía grega, acción e verdade, o de Amergin sería un activismo da máis fonda verdade, na que obra o enigma.
Amergin, o autor do considerado “primeiro poema irlandés”, procedía de Galicia, e chegaría á illa na fura de diante na expedición dos chamados “fillos de Mil” ou Milesios, sempre de acordo con esas fontes que entrelazan o mitolóxico e o histórico. A primeira delas, o Lebor Gabala (An Leabhar Gabhála ou Libro das invasións), datado no século XI. Os fillos de Mil asentarían na antiga Irlanda como poboadores, disque arredor do século XV (a. de C.), despois de vencer a resistencia dos “sobrenaturais” Tuatha Dé Danann. E o máis extraordinario da historia. O intre decisivo, o que cambiou a historia, foi o Manifesto poético.
No Tech Amergin de Waterville, Paddy Bushe leu en irlandés moderno e en inglés as versións máis achegadas á primeira fonte histórica, a do Canto ou Lamento en irlandés medieval. Preciosos agasallos para o obradoiro de Luzes.
FORÓGRA AIMHIRGHIN:
Mé gaoth ar muir
Mé tonn díleann
Mé glór mara
Mé damh seacht gcomhrac
Mé fiolar ar fhaill
Mé deor drúchta faoin ngréin
Mé áilleacht fáis
Me torc ar ghail
Mé bradán sa linn
Mé loch ar mhá
Mé suí eagna
Mé ga faoi bhua ag slaí sa chath
Mé dia a adhnann tine sa cheann
Cé a dheineann réidh clochán sléibhe?
Cé a chaitheann solas ar chuthanna na gealaí?
Cé fhógraíonn cá luífidh an ghrian?
Cé a threoraíonn na tonnta mar bha na mara?
Cé air a shoilsíonn na tonnta sin?
Cen dream, cén dia a chuireann faobhar ar lanna i ndún ailse?
Caoineadh na nga. Caoineadh na gaoithe.
AMERGIN´S MANIFESTO
Am wind on sea
Am wave swelling
Am ocean’s voice
Am stag of seven clashes
Am falcon on cliff
Am sunlit dewdrop
Am rarest of herbs
Am boar enraged
Am salmon in pool
Am lake in plain
Am learning’s essence
Am sharpned spear dealing death
Am god who kindless fire in the head.
Who makes smooth the stony mountain?
Who elucidates the lives of the moon?
Who proclaims where the sun will rest?
Who leads the waves like cattle from the ocean?
On whom do those waves smile?
What troop, what god edges blades in a plague-struck fortress?
Keening of weapons. Keening of wind.
Ademais de recitar obra propia, eu tiña unha encomenda que asumín con esa crenza de que a poesía, única causa que une a Deus e o Demo, protexe sempre os seus. E a aventura era facer unha versión libre e en galego do Canto, a partir da inglesa de Paddy. Na ignorancia, confiei en que unha palabra me levase a outra. Tiña o primeiro son, o vento mareiro, o que invocou Amergin, e a fe que bruaba na noite, abaneando os séculos polos eidos de Kerry. Non sei se axudaron Deus e o Demo, mais si a lembranza de tres vagabundos brincando nas pedras prismáticas do tempo: o mesmo Amergin, Prisciliano e Charles Chaplin, que pasaba os veráns da vellez na vila. Hai un día en que todos, homes e mulleres de Waterville, visten de Charlot. E velaí vai. Esta é a miña versión, recitada no Tech Amergin, dedicada á lembranza do “primeiro poema irlandés” (‘A celebration of Ireland’s First Poem’), e composto por un bardo emigrante galaico e gaélico:
O MANIFESTO DE AMERGIN
Eu son o vento mareiro
Eu son o golpe de mar
Eu son o océano que brúa
EU son o cervo dos sete combates
Eu a pinga da rosada que escintila no abrente
Eu son a máis feiticeira das herbas
Eu son o máis bravo dos porcos bravos
Eu son o salmón río arriba
Eu son a lagoa na chaira
Eu son a verba que profunda
Eu son a aguzada lanza loitando contra a morte
Eu son a deusa que alumea o maxin
Quen abre paso no monte penedoso?
Quen esclarece as idades da lúa?
Quen anuncia onde será o solpor?
Quen alinda as ondas como gando no océano?
E quen alegra a vida destas ondas?
Que tropa, que deus afía espadas na fortaleza asediada pola peste?
Queixume das armas
Queixume do vento!
No solsticio deste ano en Kerry, a luz volveu ser Amergin. Agora cómpre dicir a outra parte abraiante desta historia. Para Galicia, con moi poucas excepcións, Amergin é sombra de sombra. Non existe. Todo o tempo dálle que dálle coa “proxección exterior” e resulta que para proxección, a de Amergin, dos fillos de Mil, que cun poema no peto foi quen de fundar o máis marabilloso pais: o da poesía irlandesa.
Episodios Galegos. Manuel Rivas
Este artigo publicouse no nº 58 da Revista Luzes