Corre ó vento, ó rio pasa,
Corren nubes, nubes corren
Camiño da miña casa.
Miña casa, meu abrigo,
Vanse todos, eu me quedo,
Sin compaña, nin amigo.
A casa como lugar de abrigo. Como para todos nós, para Rosalía –en Cantares gallegos,1863– a casa era un lugar de refuxio e acubillo. En Follas novas (1880), mesmo chega a exclamar:
Miña casiña, meu lar,
Cantas onciñas
D’ ouro me vals.
En Á lus do candil (1953) –de Ánxel Fole– os personaxes quedan illados nunha casa –unha torre– pola neve e entretéñense contando contos á luz do candil, onde abundan os lobos, os aparecidos e premonicións.
“Somentes poderon cazar o primeiro día. Caíu unha gran nevarada. Era polos derradeiros días do castañal. Xa non podemos bota–lo pé fóra da torre. Había un silencio de vídeo. As voces parecía que tiñan peso… Ceabamos na cociña. Faguiamos unha gran fogueirada con gacelas de toxos, rachós de Carballo e cozas. No Cano da cheminea, aulaba o vento coma un lobo. Coas ventaladas viñan grandes folepas. ¡Probé de quen andivese pola Serra!”
Antom Laia –As margens do tempo, 2015– fala do seu cuarto da casa vella, imaxinamos na rúa do Sol en Melide. Un cuarto que lle trae “tantas coisas que esquencer non podo”:
Hâ no meu quarto um vibrar de ausências,
unha ternura de laios que se tenhen ido,
un baleiro de gestos outrora recordados,
anseios perseguidos e sempre retornados.
Hâ no quarto todos os silêncios e vazios,
tantas coisas que esquencer non podo,
tantas e tantas que en elas me arrouminho
como navegante perdido nas tormentas.
Hâ no meu quarto um vibrar de ausências
na ausência mesma das ausências vagas,
ocos de orfandade que me baten no interior
mesmo do aroma que ejacula no espaço.
Hâ no quarto das susências transformadas
un rumor vivo de recordos olvidados.
Pero chegan as prohibicións, as limitacións de movementos, as privacións de liberdade –polo noso ben, seica. Sempre as houbo, e sempre polo noso ben. Xa Manuel María –Documentos persoais, 1958– falaba do bando que deixaba fóra da lei a primavera:
Prohíbese, por orde da Alcaldía,
que medren porque si
as rosas do xardín municipal.
Dende agora as pombas teñen
que pedir licencia pra voar.
Prohíbeselle á lúa
andar ceiba de noite ploo ceo.
A lúa é unha tola que anda espida
dando mal exemplo ás nenas castas
i ós fillos de familia.
Pagarán trabucos os poetas.
Prohíbese soñar de 10 a 11.
Prohíbese tamén derramar bágoas.
Pódese chorar tan só cando hai sequía
pra que non fiquen baldeiros os pantanos.
Un só se pode emocionar
os Xoves e Domingos
cando toca
a Banda do Concello no quiosco.
Están fóra da Lei
as estrelas, a Primavera,
as flores i os paxaros.
Dáse este bando en tal e cual
pra que se cumpra
de orde do Alcalde.
Firmado e rubricado.
A Quenlla:
Xa recluídos –sempre polo noso ben– a casa pode deixar de ser un lugar de abrigo e acubillo para converterse nun amable cárcere. Fóra: prohibidos, coutados, vixiados –mesmo por militares. Dentro: nós e as nosas “cousas de uso cotián”, ás que xa lles falara e cantara –tamén– Manuel María en Mar maior (1963):
Ti, miña pluma estilográfica, meu reló vello,
miñas máquinas de escribir e de afeitar,
meu mecheiro, miña culler, miña navalla,
cousas todas de uso cotián:
ollade a miña tenrura, o meu carraxe,
as horas de tristura, os intres de ledicia.
Vós sodrs cousas humildes e sinxelas
e podédesme dicir a razón
que vos obriga a servirme fielmente.
Podédesme dicir
se vos feriron ou non as miñas verbas,
se vos deron ledicia as miñas verbas,
se entendedes as verbas que agora escribo,
coa alma chea de amor, soio pra vós.
Se falarades diriádesme cousas sorprendentes,
razóns elementales e sinxelas.
Pero estades mudas
e de min arrédavos o mundo do silencio.
Como vós non falades, eu falo convosco.
E dígovos que a niña dor é fonda
cando unha de vós xa non ten
ningunha utilidades para servirme.
Pero cecais non me entendedes.
As miñas verbas de home son complexas
i a vida alma de cousas é simplísima.
Como ben di o poeta da Terra Chá, dado que as “verbas de home son complexas” (tanto que polo noso ben e liberdade estamos recluídos na casa) non deixemos de soñar, mesmo que só sexa un soño.
Xocaloma:
Coa liberdade de movementos limitada, polo menos teñamos forza para manifestar coma Castelao: “As medicinas son boas, pero non temos por que que dicir que saben ben“.
