“as coplas aprendidas na saia da avoa.”
(Luísa Villalta)
A poesía popular oral –e as cantareiras– será homenaxeada co Día das Letras Galegas de 2025.
Segundo a Real Academia Galega, “as mulleres preservaron a lingua e crearon anonimamente unha poesía popular transmitida nas cantigas das avoas ás netas, das nais ás fillas, dunhas veciñas a outras”.
Os cantares ou ditos populares servíronlle a Rosalía de Castro como inspiración para escribir Cantares gallegos (1863). No prólogo, afirma:
“Por esto, inda achándome debil en forzas, e nabendo deprendido en mais escola qu’ á d’ os nosos probes aldeans, guiada solo por aqueles cantares, aquelas palabras cariñosas e aqueles xiros nunca olvidados que tan doçemente resoaron nos meus oidos desd’ á cuna, e que foran recollidos po–lo meu corazon como harencia propia, atrevinme á escribir estos cantares…”
Algúns deses cantares ou ditos populares glosados por Rosalía en Cantares gallegos son:
As de cantar
Que ch’ ei de dar zonchos;
As de cantar
Que ch’ ei de dar moitos.
__
Cantan os galos pr’ ó dia,
Erguete, meu ben, e vaite.
– Como m’ ei d’ ir queridiña,
Como m’ ei d’ ir e deixarte.
__
«Nosa señora da Barca
Ten o tellado de pedra;
Ben ó pudera ter d’ ouro
Miña Virxe si quixera.»
__
Campanas de Bastabales,
Cando vos oyo tocar,
Mórrome de soídades.
__
San Antonio bendito,
Dádeme un home,
Anque me mate,
Anque m’ esfole.
__
Adios rios, adios fontes,
Adios regatos pequenos,
Adios vista dos meus ollos
Non sei cando nos veremos.
__
Eu ben vin estar ó moucho
Enriba d’ aquel penedo:
¡Non che teño medo moucho,
Moucho non che teño medo!
__
Airiños, airiños aires,
Airiños da miña terra,
Airiños, airiños aires,
Airiños, leváime á ela.
__
– Hora meu meniño, hora,
Quen vos ha de dar á teta.
Si tua nay vay no muhiño,
E teu pai ná leña seca?
__
Mais ó que ben quixo un dia,
Si á querer ten aficion
Sempre lle queda un–ha magoa
Dentro do seu coraçon.
__
Castellanos de Castilla,
Tratade ben ós gallegos;
Cando van, van como rosas,
Cando vên, vên como negros.
__
Como chove mihudiño,
Como mihudiño chove,
Como chove mihudiño,
Pó–la banda de Laiño,
Pó–la banda de Lestrobe.
__
A forza creadora do pobo e o seu interese por conservar a súa lingua merece todas as homenaxes. Igualmente, as creadoras que teñen en conta o poder creador do pobo.