Uxío Novoneyra: do Courel a Compostela

Se hai un poeta que podemos vincular coa súa terra, ese é Uxío Novoneyra. Imposible non pensar no seu Courel natal ao escoitar o seu nome. Pero Uxío traspasa os límites da súa comarca porque el quere ir “do Courel a Compostela por terras liberadas”. Considerado un dos cumios da poesía da segunda metade do século XX, a crítica sitúa a Uxío na chamada Xeración das Festas Minervais (autores nados entre 1930 e 1940). A el dedicamos a continuación unhas breves liñas de homenaxe.

Vida e obra de Uxío Novoneyra

Uxío NovoneyraComo diciamos, Uxío Novoneyra naceu na aldea de Parada (parroquia de Seoane- Concello de Folgoso do Courel) o día 19 de xaneiro de 1930 e faleceu en Compostela o día 30 de outubro de 1999.

Estuda o bacharelato en Lugo, onde traba amizade con Manuel María e María Mariño. Tamén alí coñece a Luís Pimentel. En 1948, matricúlase por libre en Filosofía e Letras en Madrid, onde entrará en contacto con Xesús Alonso Montero. En 1952, fixo o servizo militar, primeiro en Parga e logo e logo en Compostela, onde volve recuperar o contacto con Manuel María. En Santiago, tamén coñeceu e tratou a Carlos Maside, Ramón Piñeiro e Ramón Otero Pedrayo, aos que se debe a decisión adoptada nese mesmo ano de 1952 de escribir en galego, lingua que xa non deixaría nunca. Será a finais dese ano (1962) cando comece a escribir os poemas que darían lugar a Os eidos. Tras pasar longas tempadas no Courel e Madrid, en 1983 estableceuse definitivamente en Compostela. O ano anterior fora elixido presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega, cargo que ocupou ata a súa morte, en 1999.

A obra de Uxío Novoneyra é diversa. Algúns dos seus poemas máis célebres foron publicados en revistas ou panfletos moito antes de seren recollidos en libro: é o caso de “Vietnam Canto” e “Letanía de Galicia”, poemas que gozaron de enorme difusión e popularidade a partir de 1968. Por outro lado, hai bastantes poemas que figuran en diversos libros seus, a miúdo con variantes máis ou menos importantes. Podemos facer esta síntese da súa obra publicada:

  • Os eidos (1955)
  • Elexías do Courel (1966)
  • Os eidos-2 (1974)
  • Poemas caligráficos (1979)
  • Os eidos. Libro do Courel (1981). Reúne os libros Os eidos de 1955 e Os eidos-2, con algúns dos seus poemas retocados e reordenados, e incorpora algúns outros posteriores a 1974. É a edición definitiva do seu libro central.
  • Muller pra lonxe (1986)
  • Do Courel a Compostela (1988)
  • Poemas da doada certeza i este brillo premido entre as pálpebras (1994)
  • Arrodeos e desvíos do Camiño de Santiago e outras rotas (1998)
  • Falorpiñas de neve: cartas a Manuel María (2011)
Uxío con Manuel María
Uxío con Manuel María

A crítica literaria fala da poesía de Uxío Novoneyra como unha poesía paisaxística e profundamente persoal: contemplada desde unha perspectiva case mística, de fusión coa natureza. Describe a natureza espida do Courel, onde o ser humano é un elemento mínimo dentro da inmensidade cósmica. Pero na poesía de Uxío Novoneyra tamén aparece a preocupación social e política.

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

Breve escolma de poemas de Uxío Novoneyra

COUSOS do lobo!
Caborcos do xabarín!
Eidos solos
onde ninguén foi nin ha d’ir!

 

O lobo! Os ollos o lombo do lobo!
Baixa o lobo polo ollo do bosco
movendo nas flairas dos teixos
ruxindo na folla dos carreiros

 

en busca de vagoada máis sola e máis medosa…

 

Rastrexa
párase e venta
finca a pouta ergue a testa e oula cara o ceo
con toda a sombra da noite na boca.

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

HEIN d’ir o Pía Páxaro i a Boca do Faro
deitarme na Campa da Lucenza nun claro.
Hein d’ir á Devesa da Rogueira i a Donís
ó Rebolo á Pinza i ó Chao dos Carrís.
Hein d’ir a Lousada i a Pacios do Señor
a Santalla a Veiga de Forcas i a Fonlor.
Hein d’ir ó Cebreiro pasar por Liñares
rubir ó Iribio a Cervantes i a Ancares
Hein d’ir a Cido i a Castro de Brío
baixar i andar pola aurela do río.
Hein d’ir a Céramo cruzal’o Faro i entón
debrocar pra baixo cara Oéncia e León.
Hein d’ir a Vales i a Pena da Airexa
i a un eido solo onde ninguén me vexa.

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

Courel dos tesos cumes que ollan de lonxe!
Eiquí síntese ben o pouco que é un home…

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

Os que así nos tein
Só tein noso os nosos nomes no censo,
Que hasta o noso suor sin alento pérdese na terra.

 

GALICIA, será a miña xeración quen te salve?
¿Irei un día do Courel a Compostela por terras libradas?
Non, a forza do noso amor non pode ser inútil!

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

LETANÍA DE GALICIA

 

GALICIA digo eu ún di                            GALICIA

GALICIA decimos todos                         GALICIA

hastr’aos que calan din                         GALICIA

e saben                                                     sabemos

GALICIA da door                                     chora á forza

GALICIA da tristura                                triste á forza

GALICIA do silencio                                calada á forza                                                  

GALICIA da fame                                    emigrante á forza

GALICIA vendada                                   cega á forza

GALICIA tapeada                                    xorda á forza

GALICIA atrelada                                   queda á forza

libre pra servir                                        libre pra servir

libre pra non ser                                    libre pra non ser

libre pra morrer                                     libre pra morrer

libre pra fuxir                                         libre pra fuxir

GALICIA labrega                                    GALICIA nosa

GALICIA mariñeira                                GALICIA nosa

GALICIA obreira                                    GALICIA nosa

GALICIA irmandiña

GALICIA viva inda

recóllote da TERRA                                estás mui fonda

recóllote do PUEBLO                             estás n’il toda

recóllote da HISTORIA                          estás borrosa

recóllote i érgote no verbo enteiro
no verbo verdadeiro que fala o pueblo
recóllote pros novos que vein con forza
pros que inda non marcou a malla d’argola
pros que saben que ti podes ser outra cousa
pros que saben que o home pode ser outra cousa

sabemos que ti podes ser outra cousa
sabemos que o home pode ser outra cousa

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

CUMES CUMES CUMES COM’ESTES ECHEN
UNHA VEZ POR CADA MORTE

 

VIETNAMMMMMMMMMM
VIETNAMMMMMMVIETNAMMMMMMMMMM
VIETNAMMMMMMMMMM

 

metan na casa a verba na cociña na mesa na cama xa está
e calar calarcalaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaarrr
hastr’o berro que te acusa USAUSAUSAUSAUSAUSAUSA

 

un
morto
dous mortos
tres / trinta mortos
trescentos / tres mil mortos
OFENSIVA DO TEIT 22000 / 100000 mortos
tódalas os se volven ceros 00000000000000000000
baixo de cada un 10 / 100 / 1000 / 10000 mortos á máquina
difuntiños que a noite acolle entre cañas baixo o torbón
do monzón
na lua do TEIT

 

dá vergonza vivir
dá vergonza estar vivo e ver a PRIMAVERA

 

cándo remata un pobo?
un pobo nace sempre
non remata nuncanuncanuncanuncanuncanuncanunca

 

seino por vós
pobo como o meu
GALICIA pequeniña
sola cousa de todos

 

mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos mortos
mortos caindo polos teletipos
lúas de LI PO afondadas pra que a lus seña a A de
LIBERTÁAAAAAAAAAAAAAAAAAA

 

ouh cánto teño de vós pequeno que son de esta paz morta

 

undefined

 

noitenoite
partir esta n / o / i / t / e en anacos
que en cada un só quepia un home
en

 

entran nas cidades do SUL ESTE lonxe
e xa todas son a aldeiña dó lado
HUE SAIGON DANANG
con irmaos e parentes meus
galegos de a diario
mais que nono esqueceron como nolo esquecemos
tanto que ás veces perto chaman home
e
ollamos por quén.

 

non son eu tamén
quen eiquí quedo
que estou matando eilí
luxando GALICIA como luxan
KANSAS NEW JERSEY CALIFORNIA COLORADO
IOWA
nomes tan limpios?

 

perdón por esta paz
PAZ en carteles xunto a COCACOLA
PAZPAZPAZPAZPAZPAZPAZPAZPAZPAZPAZPAZ
pra tapar tanto tanto
muro

 

valeiránnolos nomes
mais inda
indainda pobo
podo decir o teu con forza
inda se pode decir o teu nome dos que alá cain
podemos

 

deles temos de novo nome:
home pobo
/ MARÍA MARIÑO dinamiteira da FALA /
home- pobo
home- pobo

 

aquíl por siglos foi un pobo como é o meu
o meu por anos foi un pobo como é aquíl

 

IRMANDIÑOS DE GALICIA VIETCONG

 

entre miña mai  ANA amos  iles
entre iles  amor   ANA     ti
tres estudiantes en LUGO  sin os nomes
en VIGO     MÉNDEZ FERRÍN     co’il
e vós         MARÍA MARIÑO         CHÉ bágoas 1967

 

non
eu sei que cantar non é igoal
perdón tamén por iste tempo cas palabras
anque sinceiras tein tarde polos lados
e puntos suspensivos calcados do refrigerador dun cañón

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

Poema da poeta Olga Patiño Nogueira dedicado a Uxío Novoneyra:

TRÁEME o vento do Courel,
o que funde os soños
en cantos de beleza,
o que é capaz de ausentar
o fluxo da crispación,
vento
que xoga co tempo,
que bifurca con sutileza
o espazo das palabras insuficientes,
vento
que seduce o pensamento
transmutándoo
en sentimento voraz…
ese vento
que empurra as verbas
para que morran
que alumea
o anel dos días
e fai desaparecer a rutina
das noites pechas,
ese vento
que a intervalos persegue
a solaina dos soños certeiros
onde medra a liberdade.
Vento
que converte o Courel
nun mar de terra dentro
cheo de illas prodixiosas
que van cara á orixe desafiante
do rito fértil.
Soñei que o eco do Courel
agardaba polo latexo incansábel
das ás de bolboreta
que transforma a núa soidade
en sons radiantes pegados á pel da terra.
Soñei que dende o berce escintilante de lucernas
ata o brazo do volcánico alarido
hai tempo a descubrir
que a sede incerta
se torna fuxidía
cando esta se funde no poñente dos soños.
Traédeme o vento do Courel…

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

Para saber máis de Uxío Novoneyra:

[wps_separator style=”default” top=”no” text=”Top” separator_color=”#444″ link_color=”#444″ size=”2″ margin=”15″]

Uxía canta a Uxío:

Emilio Cao canta Cain as follas:

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Uso de cookies

Utilizamos cookies propias e de terceiros, como Google Analytics, para optimizar a túa navegación e realizar tarefas de análise. Entendemos que estás conforme se continúas navegando nesta web. Política de cookies

ACEPTAR
Aviso de cookies